ورود / ثبت نام
طبق پژوهش‌های انجام شده نیمی از نوجوانان بین ۱۳ تا ۱۷ ساله تقریبا دائما آنلاین هستند و وقت خود را در یوتیوب، تیک تاک، اینستاگرام و… می‌گذارنند. این امر می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد و برایشان این سوال پیش بیاید که ایا این میزان زمان گذاشتن برای رسانه‌های اجتماعی می‌تواند بر سلامت روان و عزت نفس نوجوانان تأثیر بگذارد؟ نوجوانان برای ایجاد و حفظ روابط، خلاقیت و یادگیری بیشتر در مورد فرهنگ‌های دیگر و دیدگاه‌های متنوع، به شدت به رسانه‌های اجتماعی متکی هستند. با این حال، رسانه‌های اجتماعی نیز می‌توانند تأثیرات منفی بر نوجوانان داشته باشند.
به عنوان مثال، نتایج یک مطالعه نشان داده است که استفاده از رسانه‌های اجتماعی در میان نوجوانان با اضطراب، افسردگی، خواب ضعیف و اعتماد به نفس پایین مرتبط است. نوجوانان در طول دوران نوجوانی خود فرایند رشد هویت را طی می‌کنند که بخشی از آن شامل شناخت خود و خودانگاره می‌شود. از آنجایی که نوجوانان زمان زیادی را در رسانه‌های اجتماعی می‌گذرانند، ممکن است تحت تأثیر محتوا و بازخوردهایی که در این فضا دریافت می‌کنند، قرار بگیرند. با توجه به این موارد می‌خواهیم در این مقاله به بررسی تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر اعتماد به نفس نوجوانان بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
تأثیرات مثبت رسانه‌های اجتماعی بر اعتماد به نفس نوجوانان
مهم است اذعان کنیم که وقتی صحبت از استفاده نوجوانان از رسانه‌های اجتماعی و ارزشمندی خود و اعتماد به نفس می‌شود، همه چیز مایه عذاب و غم نیست. این امر می‌تواند اثرات مثبت نیز داشته باشد. در ادامه سه مورد از مهم‌ترین آنها را می‌آوریم.
اثرات انگیزشی
رسانه‌های اجتماعی می‌توانند الهام‌بخش جوانان باشند تا عادت‌های سالمی ایجاد کنند، چیزهای خوب و جدیدی را امتحان کنند، رویاهای خود را دنبال کنند و درباره چیزهایی که برایشان مهم است، صحبت کنند. نوجوانان همچنین می‌توانند الگوهای مثبتی را فراتر از محدودیت‌های منطقه خود و به صورت آنلاین بیابند. علاوه بر این، بسیاری از برندها و اینفلوئنسرها محتوای ارزشمندی را در جهت پرورش دیدگاه مثبت و ایجاد عادات سالم مانند مدیتیشن و ورزش تولید می‌کنند.
احساس تعلق و پذیرش
رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به نوجوانان احساس تعلق و پذیرش بدهند، زیرا به آنها اجازه می‌دهند به جوامعی از افرادی که ایده‌ها یا چالش‌های مشابهی دارند، دسترسی پیدا کنند. این امر می‌تواند به آنها کمک کند که ببینند تنها نیستند و بسیاری از افراد همانند آنها در دنیا وجود دارد.
دسترسی به منابع مختلف بهداشت روان
نوجوانان می‌توانند با کمک رسانه‌های اجتماعی به طیف گسترده‌ای از منابع سلامت روان دسترسی پیدا کنند. این منابع می‌توانند برای نوجوانان مبتلا به بیماری‌ها و اختلالات روانی بسیار مفید باشند.
برای مثال، نتایج یک مطالعه نشان داده است که افراد مبتلا به بیماری‌های روانی شدید، مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی، از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا کمتر احساس تنهایی کنند و با افرادی که تجربه‌های مشابهی را تجربه کرده‌اند، ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، شرکت‌هایی که ابزارها و منابع سلامت روان را ارائه می‌کنند، می‌توانند با اشتراک‌گذاری محتوا در رسانه‌های اجتماعی به افرادی که به آنها نیاز دارند، کمک کنند.
تمامی این موارد می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا اعتماد به نفس خود را بالا ببرند و بهتر در جامعه حضور پیدا کنند.
اثرات منفی رسانه‌های اجتماعی بر اعتماد به نفس نوجوانان
در کنار تأثیرات مثبت، مضراتی هم وجود دارد که نمی‌توان آنان را نادیده گرفت. در این بخش اثرات منفی رسانه‌های اجتماعی بر اعتماد به نفس نوجوانان را بررسی می‌کنیم.
آزار و اذیت آنلاین
متأسفانه، قلدری سایبری بسیار رایج است و بسیاری از نوجوان آن را تجربه کرده‌اند. بسیاری از نوجوان نمی‌توانند با این مسئله کنار بیایند. اثرات زورگویی سایبری مانند غم و اندوه، عصبانیت، ناامیدی و تحقیر، همگی می‌توانند منجر به کاهش عزت نفس شوند.
گاهی رسانه‌های اجتماعی این مسئله را پررنگ‌تر می‌کنند؛ زیرا در این شبکه‌ها می‌توان چیزهایی را گفت که امکان بیان کردن آنها به صورت رو در رو برای بسیاری از افراد وجود ندارد. یعنی ممکن است یک فرد در زمان قرارگیری در مقابل فرد دیگر آن جملات منفی و دردآور را بیان نکند؛ اما با پنهان شدن پشت پروفایل فیک به سادگی کلماتی را بیان کند که می‌توانند دل هر نوجوانی را به درد بیاورند.
به عنوان مثال، بسیاری از کاربران به راحتی دیگری را زشت، چاق، بی‌عرضه و… خطاب می‌کنند. در صورتی که ممکن است آن فرد جوان در زندگی روزمره خود و در تعامل رو در رو با دیگر افراد چنین بازخوردهایی را دریافت نکرده باشد. بر اساس مطالعه‌ای که توسط دانشگاه جورجیا انجام شده است، نوجوانانی که به شبکه‌های اجتماعی معتاد هستند، بیشتر در معرض آزار و اذیت سایبری قرار می‌گیرند.
مسائلی مربوط به تصویر بدنی
نحوه درک نوجوانان از تصویر بدنی خود به میزان قابل‌توجهی با عزت نفس آنها در ارتباط است. به لطف ایربراش‌ها و فیلترها، رسانه‌های اجتماعی اغلب ظواهری را به تصویر می‌کشند که به دست آوردن آنها دشوار یا غیر واقعی است. در واقع فرد سعی می‌کنند با استفاده از فیلترهای مختلف تصویر و ظاهر خود را به آنچه نیست، تغییر دهد. این امر می‌تواند باعث شود نوجوانان نسبت به ظاهر خود احساس ناامنی کنند. در موارد شدیدتر، این مسئله می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند اختلالات خوردن شود و به سلامت نوجوانان آسیب وارد شود.
اضطراب و عزت نفس پایین
وقتی نوجوانان بازخورد و تعامل مورد انتظار یا موردنظر را در رسانه‌های اجتماعی (مانند فالو، لایک‌ها و نظرات) دریافت نمی‌کنند، ممکن است عزت نفس خود را در خطر ببینند. همچنین ممکن است درگیر این مسئله شوند که چه محتوایی درست است و چه چیزی برای دیگران جذاب‌تر است. این گونه به آنها فشار وارد می‌شود تا آن چیز درست‌تر را پیدا کنند. همین امر می‌تواند ذهن و انرژی آنان را درگیر چیزهای بیهوده کند و مدام تحت فشار باشند. در نتیجه دچار اضطراب شوند.
ظاهری ساختگی
ممکن است بسیاری از نوجوانان خندان و شاداب شبکه‌های اجتماعی افراد افسرده و دارای مشکلات شدید باشند. در حالی که مجبور هستند برای جذب بازدید و لایک و… خود را شاد و سرحال نشان دهند و احساسات واقعی خود را پنهان کنند. در واقع محتوای تنظیم شده، ویرایش شده، اسپانسر محور و… می‌تواند همانند ماسکی عمل کند که چهره واقعی نوجوانان را پنهان می‌کند. ممکن است فرد در ظاهر خوب به نظر برسد؛ اما از درون با مشکلات جدی دست و پنجه نرم کند. پنهان کردن بیش از حد می‌تواند مشکلات روحی شدیدی را برای نوجوان ایجاد کند که یکی از مهم‌ترین آنها، کاهش اعتماد به نفس است.
شک به خود
اکثر کاربران فضای مجازی سعی می‌کنند بهترین لحظات زندگی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. در نتیجه بخش‌های واقعی زندگی روزمره کمتر چیزی است که در رسانه‌های اجتماعی دیده می‌شود. انگار همه چیز در این فضا گل و بلبل است! همین امر باعث می‌شود تا افراد خود را با دیگران مقایسه کنند. مقایسه کردن در نوجوانان بیشتر دیده می‌شود. همین امر باعث ایجاد شک و تردید نسبت به خود می‌شود. در نتیجه اعتماد به نفس فرد پایین می‌آید. زیرا نمی‌تواند لحظات خوش دیگران را در زندگی خود ببینند و تجربه کنند.
فشار هم‌سن و سالان
فشار هم‌سن و سالان صرفاً در فضای مجازی دیده نمی‌شود اما می‌توان شکل تشدید شده آن را در این فضا دید. در این فضا فرد خود را مدام در معرض دید دیگران می‌بیند. به طور مداوم بازخوردهایی از جانب افراد مختلف دریافت می‌کند. وسوسه به دست آوردن محبوبیت و وایرال شدن می‌تواند موجب بروز رفتارهای مخاطره‌آمیز در نوجوانان شود. در واقع رقابتی میان هم‌سن و سالان وجود دارد. اینکه چه کسی بهتر است؟ چه کسی زندگی شیرین‌تر و شادتری دارد؟
چگونه از نوجوانان در برابر رسانه‌های اجتماعی محافظت کنیم؟
نکته‌ای که اهمیت دارد این است که نباید نوجوان را از استفاده از شبکه‌های اجتماعی محروم کنید. محرومیت می‌تواند پنهان‌کاری را در پی داشته باشد. در واقع فرد کار خود را می‌کند، بدون اینکه والدین خبر داشته باشند. در صورتی که والدین فکر می‌کنند در حال کنترل فرزند خود هستند.
آنها می‌توانند همیشه راهی خلاقانه برای مخفی کردن فعالیت خود پیدا کنند. این کار نه تنها بی‌اثر است، بلکه در موارد شدیدتر می‌تواند رابط والد – فرزندی را مختل و آسیب‌زا کند. زیرا نوجوانان چنین رفتارهای محدودکننده‌ای را نوعی رفتار کنترل‌کننده تلقی می‌کنند و آن را مانعی بر سر راه دستیابی به استقلال می‌دانند. علاوه بر این، ممکن است فکر کنند که شما برای حریم خصوصی آنها احترام قائل نیستید. هر چه میزان کنترل بیشتر باشد، انحراف نوجوان نیز بیشتر می‌شود.
به جای محروم و کنترل کردن، باید جنبه‌های مثبت و منفی رسانه‌های اجتماعی را با فرزند نوجوان خود بررسی کنید. با هم گفتگو کنید. دیدی بالا به پایین نداشته باشید. ارتباط خود را با فرزندتان تقویت کنید. رابطه نزدیک و قابل اعتماد می‌تواند باعث آموزش صحیح شود. رابطه شما و فرزند نوجوانانتان باید سرشار از احترام باشد.
سعی کنید فرزند خود را به تصمیم‌گیری آگاهانه دعوت کنید. به او بگویید که متوجه مسئولیت‌پذیری او هستید. به او نشان دهید که توانمند است و در راه توانمندسازی او قدم بردارید. اگر بر خلاف این باشد، فرزندتان کمتر توصیه‌ها و راهنمایی‌های شما را می‌پذیرد. حتی ممکن است بخواهد از سر لجبازی برخلاف حرف‌های شما عمل کند. در چنین شرایطی آسیب‌پذیر می‌شود و ممکن است بیشتر تحت تأثیر فضای رسانه‌های اجتماعی قرار بگیرد. در نتیجه، به هر چیزی حساس شود و اعتماد به نفسش روز به روز پایین‌تر بیاید.
یادتان نرود که شما باید الگویی درست برای فرزند خود باشید. اگر خودتان مدام از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید، در صحبت‌های روزمره خود به نظرات دیگران نسبت به تصاویر و محتوایی که به اشتراک می‌گذارید اشاره می‌کنید یا در مورد ظاهر و… دیگر کاربران نظر می‌دهید، باید بدانید که الگوی خوبی برای فرزند نوجوان خود نیستید. پس نمی‌توانید کاری را خودتان انجام دهید و از فرزندتان بخواهید که او از انجام آن کار دوری کند.
هر چه خودتان اعتماد به نفس بالاتری داشته باشید، بهتر می‌توانید فرزند خود را در این زمینه هدایت کند. در انتخاب صفحاتی که دنبال می‌کنید، دقت کنید. صفحات و گروه‌های خوب و انگیزشی و مفید را برای فرزند خود ارسال کنید تا او در فضایی مثبت قرار بگیرد و با محتوای ارزشمند آشنا شود.