ورود / ثبت نام
تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی با اضطراب، افسردگی و شکل‌گیری تصویر منفی راجع به بدن خود در میان نوجوانان ارتباط تنگاتنگی دارد.
در یادداشتی که وب‌سایت «دانشکده پزشکی ییل» در آمریکا آن را منتشر کرده است، در مورد خطرات استفاده بیش از حد نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهد. به گفته وی در کنار مزایا، شواهد بسیاری وجود دارد که رسانه‌های اجتماعی به سلامت روان نوجوانان آسیب می‌زنند و این موضوع به‌هیچ‌وجه قابل‌کتمان نیست. وی در این یادداشت، از قول کارشناسان برجسته روانپزشکی، توصیه‌هایی به والدین برای مدیریت استفاده نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد. وی تأکید می‌کند که والدین باید سن استفاده کودکان خود از شبکه‌های اجتماعی را تعیین کنند و تا جایی که ممکن است، باید دسترسی کودکان به گوشی‌های هوشمند به تأخیر بیفتد.
ضرورت نصب برچسب هشدار روی شبکه‌های اجتماعی
مسائل مربوط به سلامت روان در میان نوجوانان در طول بیش از یک دهه گذشته، افزایش یافته است و برخی از کارشناسان این سؤال را می‌پرسند که چقدر استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند در این زمینه مقصر باشد. اگر شما والدینی هستید که در مورد این که چگونه باید رفتار فرزندتان را در استفاده از رسانه‌های اجتماعی زیر نظر داشته باشید سؤال دارید، شما تنها نیستید. در بهار سال ۲۰۲۳، «ویوک مورتی» – جراح اهل ایالات متحده – در توصیه‌نامه‌ای که تحت عنوان «رسانه‌های اجتماعی و سلامت روان جوانان» منتشر کرد، اعلام نمود که شواهد بسیاری وجود دارد که رسانه‌های اجتماعی به سلامت روان نوجوانان آسیب می‌زنند.
پیشینه، مزایا و مضرات استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای نوجوانان
به‌عنوان یک پدر یا مادر، شما ممکن است از خود بپرسید: «چه چیزی به طور خاص در استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر منفی بر فرزند نوجوانم بگذارد؟» توصیه‌نامه دکتر «مورتی» – جراح عمومی اهل آمریکا – بر اساس چیزی است که به‌عنوان «بررسی چشمگیر شواهد موجود» توصیف می‌شود. این موضوع، نگرانی‌های مختلفی را ایجاد می‌کند؛ از جمله این که میزان زمانی که نوجوانان در پلتفرم‌ها صرف می‌کنند، نوع محتوایی که مصرف می‌کنند یا در معرض آن قرار می‌گیرند و میزانی که تعاملات آنلاین آنها فعالیت‌های ضروری برای سلامتی – مانند خواب و ورزش – را مختل می‌کند. این مشاوره به این نکته اشاره می‌کند که رسانه‌های اجتماعی، می‌توانند به روش‌های مختلفی بر کاربران جوان تأثیر بگذارند و این بسته به نقاط قوت و آسیب‌پذیری‌های فردی آنها، همچنین پیش‌زمینه‌های فرهنگی، تاریخی و شرایط اجتماعی و اقتصادی‌شان دارد.
این گزارش تأکید می‌کند که مغز در سنین ۱۰ تا ۱۹ سالگی – زمانی که هویت‌ها و احساس ارزشمندی در حال شکل‌گیری است – دوره بسیار حساسی را پشت سر می‌گذارد. استفاده مکرر از رسانه‌های اجتماعی ممکن است با تغییرات مشخصی در مغز درحال‌رشد همراه باشد که می‌تواند بر عملکردهایی مانند یادگیری عاطفی و رفتار، کنترل تکانه‌ها و تنظیم عاطفی تأثیر بگذارد.
چرا استفاده بیش از حل مشکل‌ساز است؟
استفاده مفرط از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به نوجوانان آسیب برساند و رفتارهای سالم و مهم آنها را مختل کند. برخی از محققان فکر می‌کنند که قرارگرفتن در معرض رسانه‌های اجتماعی می‌تواند مرکز پاداش مغز را بیش از حد تحریک کند و زمانی که تحریک بیش از حد شود، می‌تواند مسیرهایی را ایجاد کند که قابل‌مقایسه با اعتیاد است. استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی همچنین با مشکلات خواب، مشکلات توجه و احساس طردشدن در نوجوانان مرتبط است. طبق توصیه دکتر مورتی، خواب برای رشد سالم نوجوانان ضروری است.
بعد از خواندن مطالب گفته شده، به‌عنوان یک پدر و مادر، شما ممکن است بگویید: «درست است. اما آیا بچه‌ها واقعاً از رسانه‌های اجتماعی به این اندازه استفاده می‌کنند؟» بر اساس نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات پیو، اکنون استفاده از رسانه‌های اجتماعی در بین نوجوانان، یک پدیده تقریباً جهانی است. در سال ۲۰۲۲، تا ۹۵ درصد از نوجوانان مورد بررسی (سنین ۱۳ تا ۱۷ سال) گزارش دادند که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و بیش از یک‌سوم آنها «تقریباً دائماً» از آنها استفاده می‌کنند.
«پیو» همچنین ردیابی کرده است که نوجوانان از کدام پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی یا برنامه‌ها استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۲۳، اکثریت نوجوانان – ۹ نفر از ۱۰ نفر در گروه سنی ۱۳ تا ۱۷ سال – از یوتیوب استفاده می‌کردند و پس از آن تیک‌تاک، اسنپ چت و اینستاگرام قرار دارند. استفاده آنها از فیس‌بوک به طور چشمگیری کاهش یافت؛ همچنین کاهش استفاده از توییتر – که اکنون به‌عنوان ایکس شناخته می‌شود – وجود داشت، هرچند این کاهش به‌شدت فیس‌بوک نبود.
با درنظرگرفتن این موضوع، کارشناسان سلامت روان راهنمایی‌هایی برای والدینی که نگران استفاده نوجوانانشان از رسانه‌های اجتماعی هستند، ارائه می‌دهند.
۱٫ سن دسترسی فرزندتان به رسانه‌های اجتماعی را تعیین کنید
کارشناسان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا «سن مناسب» برای دسترسی کودکان به رسانه‌های اجتماعی وجود دارد یا خیر. انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) توضیح می‌دهد که نوجوانان در سنین مختلفی به بلوغ می‌رسند که این موضوع، تعیین یک توصیه سنی جهانی را در این زمینه دشوار می‌کند. طبق گزارش دکتر مورتی، اگرچه حداقل سنی که معمولاً توسط پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در آمریکا موردنیاز است، ۱۳ سال است، اما تقریباً ۴۰ درصد از کودکان ۸ تا ۱۲ساله از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. این نشان می‌دهد که اجرای این قوانین بدون نظارت والدین چقدر می‌تواند دشوار باشد.
دکتر «پونسین» می‌گوید: «یک استراتژی این است که مدت‌ها قبل از سنین نوجوانی برای خانواده خود برنامه‌ای برای رسانه‌های اجتماعی تهیه کنید. به نظر من، کودکان دبستانی نباید با استفاده از دستگاهی با تمام برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی به اینترنت دسترسی داشته باشد. در مورد تلفن‌ها، آنها می‌توانند با یک تلفن ساده شروع کنند؛ یک موبایل که ایمیل، مرورگر اینترنت و سایر ویژگی‌های موجود در تلفن‌های هوشمند را ندارد.»
دکتر پونسین خاطرنشان می‌کند که برای دانش‌آموزان راهنمایی که بلوغ و مسئولیت‌پذیری از خود نشان می‌دهند – که می‌توانند به‌عنوان‌مثال خودشان بخوابند و تکالیف خود را انجام دهند – دسترسی اضافی ممکن است خوب باشد؛ اما او پیشنهاد می‌کند که دسترسی کامل به گوشی‌های هوشمند را تا زمانی که ممکن است به تعویق بیندازید و دستگاهی را انتخاب کنید که به شما امکان می‌دهد با بزرگ‌شدن فرزندتان برنامه‌های بیشتری اضافه کنید. ایجاد یک برنامه رسانه اجتماعی خانوادگی نیز ممکن است مفید باشد؛ آکادمی اطفال آمریکا ابزاری را ارائه می‌دهد که می‌تواند در این زمینه کمک کند.
دکتر «مایز» می‌گوید: این طرح علاوه بر تعیین سنی که قصد دارید در آن به کودکان خود تلفن یا دسترسی به اینترنت بدهید، می‌تواند برای ایجاد قوانین و آموزش کودکان و نوجوانان در مورد دقت در تنظیمات حریم خصوصی، اجتناب از تماس آنلاین با غریبه‌ها، عدم ارائه اطلاعات شخصی و دانستن چگونگی گزارش مزاحمت‌های سایبری مورداستفاده قرار گیرد.
۲٫ گوشی، تبلت و لب تاب را از اتاق‌خواب دور نگه دارید
طبق گزارش دکتر «مورتی»، تحقیقات نشان می‌دهد که بین استفاده از رسانه‌های اجتماعی و کیفیت خواب پایین، کاهش مدت خواب و مشکلات مربوط به خواب در نوجوانان، رابطه وجود دارد. برای نوجوانان، کم‌خوابی با مشکلات سلامت عاطفی و خطر بیشتر خودکشی مرتبط است. طبق گزارش دکتر مورتی، در یک روز معمولی هفته، تقریباً یک‌سوم نوجوانان گزارش می‌دهند که از رسانه‌های صفحه‌نمایش تا نیمه‌شب یا بعد از آن استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که استفاده از رسانه‌های دارای صفحه‌نمایش، شامل فعالیت‌های دیجیتالی مختلف می‌شود. برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی، رایج‌ترین برنامه‌های مورداستفاده نوجوانان هستند.
دکتر پونسین می‌گوید: «با دانستن این موضوع، سعی کنید فرهنگی را در خانه ایجاد کنید که در آن همه تلفن‌ها در زمان مشخصی خاموش شوند و مطمئن شوید که آن زمان، حداقل یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب است». بااین‌حال، ممکن است متوجه شوید که قوانین زمان خواب با بزرگ‌تر شدن فرزندانتان به‌خوبی کار نمی‌کنند. ممکن است لازم باشد از نوجوان خود بخواهید قبل از رفتن به رختخواب تلفن خود را بیرون از اتاق‌خواب بگذارد.
دکتر «پونسین» می‌گوید: «اما اگر پاسخ نوجوان شما این باشد که من دیروقت مشق‌هایم را انجام می‌دهم و یک چت گروهی درباره ریاضی دارم، بنابراین به تلفن نیاز دارم تا چت کنم و شما مشکوک هستید که نوجوانتان صادق نیست، آن بحث متفاوتی خواهد بود. اما داشتن این گفتگوهای باز بسیار حیاتی است».
۳٫ خطوط ارتباطی را باز نگه دارید و اجازه دهید نوجوانتان اشتباه کند
پزشکان می‌گویند اگر با نوجوانان خود در مورد مسائل مختلف، گفتگوهای راحتی داشته باشید، صحبت‌کردن با نوجوانان در مورد شبکه‌های اجتماعی، آسان‌تر خواهد بود. دکتر پونسین می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که باید محتوای تلفن نوجوان خود را زیر نظر داشته باشید؛ زیرا یک نوجوان باید حریم خصوصی داشته باشد. یک بخش مهم از سال‌های نوجوانی، کشف این است که شما در جهان چه کسی هستید؛ بنابراین برای آنها مهم است که کاوش کنند و حتی اشتباه کنند بدون اینکه شما در اطراف آنها باشید. هدف این است که خطوط ارتباطی را باز نگه دارید و با فرزندتان اعتمادسازی کنید تا در صورت بروز مشکل، به سراغ شما بیایند.»
دکتر مایز می‌افزاید: «این نیز مشابه توصیه‌هایی است که در زمانی که والدین نگران تأثیر تلویزیون بر کودکان بودند، داده شد. تحقیقات نشان می‌دهد که تماشای تلویزیون به‌خودی‌خود بد نیست، اما زمانی که از آن به‌عنوان پرستار بچه استفاده می‌شد، تأثیرات منفی بالقوه‌ای بر رفتار کودکان داشت. پیام به والدین این بود که کنار فرزندانشان بنشینند و با آنها تلویزیون تماشا کنند و سپس در مورد آنچه که تماشا می‌کنند، صحبت کنند».
دکتر مایز می‌گوید: «نه شما و نه نوجوانتان، خوشحال نخواهید بود اگر در کنار هم نشسته و به طور هم‌زمان به‌روزرسانی‌های شبکه‌های اجتماعی خود را مرور کنید؛ اما می‌توانید زمانی را صرف کنید که درباره مطالبی که در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند یا می‌بینند، صحبت کنید؛ بنابراین شما نمی‌گویید: «اوه نه! شما در رسانه‌های اجتماعی هستید!» در عوض، آن را عادی می‌کنید و به‌وضوح نشان می‌دهید که مایلید در مورد آنچه آنها تجربه می‌کنند یا یاد می‌گیرند صحبت کنید. این باعث می‌شود که اگر با مشکلی مواجه شدند، به جای اینکه به همتایان خود مراجعه کنند یا به دنبال راه‌حل‌های آنلاین باشند، با شما صحبت کنند.»
۴٫ هنگام صحبت با نوجوان خود مراقب رویکرد خود باشید
اگر چه باز نگه‌داشتن خط ارتباطی مهم است، نحوه انجام آن مکالمات به همان اندازه نیز مهم است. دکتر «پونسین» می‌گوید: «اگر نگران استفاده نوجوانتان از رسانه‌های اجتماعی هستید و احساس نیاز به مداخله دارید، ممکن است چیزی شبیه به این بگویید: «به نظر می‌رسد آن‌قدر با تلفن صحبت می‌کنی که نمی‌بینم مثل سابق تکالیف خود را انجام دهی، بنابراین من نگران هستم که این کار برای سلامتی شما مضر باشد. نظرت درباره این مسئله چیست؟» شما ممکن است حتی نیاز داشته باشید که قاطع‌تر باشید. به طور مثال بگویید: متوجه شده‌ام که تا ساعت ۱ صبح با گوشی کار می‌کنی. وقتی به سرویس بهداشتی می‌روم، نور اتاق شما روشن است و شما روی گوشی‌تان هستید. این برای سلامتی شما خوب نیست؛ بنابراین، آیا می‌توانیم به برنامه‌ای برسیم که شما با آن راحت‌تر هستید؟»
۵٫ خودتان قوانین را رعایت کنید
به‌عنوان والدین، شما یک الگو هستید و این به معنای پیروی از تمام قوانینی است که برای فرزندان خود تعیین می‌کنید. دکتر مایز می‌گوید: «اگر از نوجوان خود بخواهید زمان استفاده از موبایل و تبلت خود را خود را محدود کند، شما نیز باید این کار را انجام دهید.»
شاید مقاومت در برابر مرور پیام‌های شبکه‌های اجتماعی، پیامک‌ها و ایمیل‌ها برایتان سخت باشد. گاهی اوقات این مفید است که به نوجوانتان اعتراف کنید که شما هم در کنارگذاشتن دستگاه‌هایتان مشکل دارید. دکتر «پونسین» می‌گوید: «این یک مسئله جهانی است. جایی که والدین می‌خواهند فرزندانشان کارها را متفاوت و بهتر از آنها انجام دهند؛ بنابراین یک‌بار دیگر می‌گویم که داشتن یک گفتگوی صادقانه مهم است.»